İşveren tarafından işçinin iş sözleşmesinde esaslı sayılabilecek nitelikte değişiklikler yapılması durumunda, işçi bu değişiklikleri kabul etmek zorunda mıdır ? Kabul etmezse ne gibi hakları bulunmaktadır ? Bu haftaki yazımızda bu soruların yanıtlarını vereceğiz.
Öncelikle iş sözleşmesinin yazılı ya da sözlü olarak kurulabileceğini belirterek başlayalım. Sözleşmenin var olabilmesi için, tarafların yazılı bir sözleşmeye imza atması zorunlu bir unsur değildir. Ortada yazılı bir sözleşme olmasa da, diğer şartlar sağlanıyorsa sözlü olarak da iş ilişkisi kurulabilecektir.
Bu açıklamalardan sonra, iş sözleşmesinde esaslı değişiklik kavramını birkaç örnekle açıklamakta fayda var. Değişikliğin esaslı değişiklik sayılabilmesi için; işçinin ücretinin düşürülmesi, iş yerinin değiştirilmesi, işin niteliğinin değiştirilmesi, rızası olmadan ücretsiz izne çıkarılması, yol-yemek yardımlarının kesilmesi, vardiyasının değiştirilmesi gibi değişikliklerin yapılması gereklidir. Tabi tüm bu örnekler burada sayılanlar ile sınırlı olmayıp değişkenlik gösterebilir.
Yukarıda saymış olduğumuz bu esaslı değişiklikler kimi zaman işverenler tarafından uygulanmaya çalışılmakta, işçiler ise bu değişiklikleri kabul etmek istememektedirler. Burada İş Kanun’u, hem işverenlere hem de işçilere böyle bir durumda nasıl bir yol izlemeleri gerektiğini detaylı olarak açıklamış. Kanun’un 22.maddesi: “İşveren, iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz.” Şeklindedir. Görüleceği üzere, gerek işveren tarafından yapılacak olan bildirimin gerek ise, eğer işçi bu değişikliği kabul ediyor ise, rıza beyanın yazılı şekilde olması geçerlilik şartıdır.
Peki diyelim ki işçi kendisine sunulan bir esaslı değişikliği -örneğin ücretinin düşürülmesi teklifini- kabul etmek istemiyor, bu durumda işçi tarafından ne yapılabilir ?
İşçi, kendisine yazılı olarak sunulan teklife karşı 6 iş günü içerisinde yazılı olarak bir yanıt vermez ise teklifi reddetmiş sayılır ve eski çalışma koşullarında çalışmaya devam eder. Ancak iş veren bu teklifinde ısrarcı olur ve teklif işçi tarafından kabul edilmemiş olmasına rağmen işçinin ücretini düşürürse, bu defa işçi, dilerse iş görmekten kaçınabilir ya da iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Haklı nedenle iş akdini fesheden işçi; kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, ücret alacağı, fazla mesai alacağı gibi alacaklarının tamamını hak eder.
Görüleceği üzere, işveren tarafından iş ilişkisinde esaslı bir değişiklik yapılmak isteniyorsa, gerçekleştirilmesi gereken birtakım usuli işlemler bulunmakta ve işçinin yazılı rızasının alınması gerekmektedir. Bu usule aykırı hareket edilmesi halinde ise, değişiklik yapılmamış sayılacak ve işçi eski koşullarda çalışmaya devam edebilecektir.
